جایگاه عاقبت‌اندیشی در آموزه‌های دینی | دوراندیشی، سد پشیمانی است
بسیاری از اتفاقات منفی و حتی بلایایی که ما در زندگی به آنها دچار می‌شویم، صرفا به دلیل آن است که قبل از اقدام و تصمیم‌گیری، به عواقب و نتایج آن فکر نمی‌کنیم.
به گزارش شهرآرانیوز؛ بسیاری از اتفاقات منفی و حتی بلایایی که ما در زندگی به آنها دچار می‌شویم، صرفا به دلیل آن است که قبل از اقدام و تصمیم‌گیری، به عواقب و نتایج آن فکر نمی‌کنیم، بیش از آنکه از عقل مدد بگیریم بازیچه احساس و هیجان می‌شویم و برای همین است که آموزه‌های دینی به‌شدت بر آینده‌نگری و تفکر در عاقبت کار‌ها توصیه کرده‌اند. در این باره با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمدباقر علم‌الهدی، مدیر حوزه علمیه قاسم‌بن الحسن (ع) و کارشناس معارفی رسانه ملی گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
توصیه مؤکد قرآن
از مهم‌ترین دستورات در ادبیات دینی ما توجه دادن مردم به فرجام رفتار‌ها، تصمیم‌گیری‌ها، سخنان و عملکرد‌های آنها‌ست چنان‌که قرآن همواره انسان را توصیه می‌کند در حرکت‌ها فقط پیش پای خود را نبیند و به نتایج و برایند توصیه‌ها و رفتار و عملکرد خود نیز فکر کند. در سوره قصص آیه۷۷ قرآن سه توصیه پیشگیرانه و آینده‌نگرانه به انسان‌ها دارد؛ ابتدا توصیه می‌کند با آن نعمت‌هایی که خدا در دنیا به تو داده فردای قیامت خود را بساز و به آینده ابدی، دائمی و جاودانی خود توجه کن.
بهره کامل از دنیا ببرید
دومین توصیه آیه این است که به انسان می‌گوید فراموش نکن تو باید تمام سهم خود را از دنیا دریافت کنی پس به‌گونه‌ای عمل کن که موفق به دریافت سهم خود از زندگی دنیا باشی. قطعا دیده‌اید برخی از افراد مرتکب رفتار‌هایی می‌شوند که از حقوق زندگانی دنیا بی‌بهره می‌مانند. آنها که برای دریافت یک لحظه خوشی یا لذت و کامجویی در لحظه، گرفتار زندان‌های طولانی‌مدت و بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شوند. قرآن می‌فرماید حواست را جمع‌کن تو بهره خود را از دنیا به خاطر یک لحظه کامجویی از دست ندهی.
اهل نیکی و احسان باشید
در این آیه می‌فرماید: نیکوکار باش، نگاه مهربانانه داشته باش، برای اینکه این نیکوکاری در آینده زندگانی تو تأثیر بسیار مهمی دارد. توصیه بعدی آیه به انسان این است که روی زمین فساد نکن، زیرا فساد آرامش و زندگی راحت را از تو می‌گیرد. قرآن نوعی آینده‌نگری ویژه نسبت به سرای دیگر دارد و در سوره حشر آیه۸۱ می‌فرماید: انسان‌ها نگاه کنند چه چیزی را برای آینده خود از این دنیا ارسال می‌کنند. امام باقر (ع) می‌فرمایند: «همانا بهایی برای جان شما جز بهشت نیست، پس [خود را]به کمتر از آن نفروشید.» یعنی حواست به خودت باشد مبادا خود را به ارزان‌ترین شکل معامله کنی.
جهت‌گیری حساب‌شده و دوراندیشانه
برای تحقق این آینده‌نگری در زندگی‌هایمان، ابتدا باید بپذیریم آینده‌نگری نوعی جهت‌گیری همراه با معرفت و شناخت و نیز یک نوع کنترل فکر، ذهن و کنش‌ها و واکنش‌های افراد در رسیدن به اهداف دوردست انسان است. هر انسانی اهدافی برای خود ترسیم کرده؛ برخی افراد اهداف بلندمدت و برخی اهداف میان‌مدت دارند. آینده‌نگری جهت‌گیری همراه با رفتار حساب شده و دوراندیشانه در مسیر رسیدن به اهداف بلندمدت است نه اینکه بدون هیچ‌گونه برنامه خود را در معرض هوس‌ها و تصمیمات آنی قرار دهیم.
مهارت مدیریت اتفاقات
آدم‌های دوراندیش همواره عواقب تصمیمات و اقدامات خود را می‌بینند و بعد اقدام می‌کنند. آنها بر تصمیمات خود کنترل داشته و تکانه‌های بی‌مورد را بر نمی‌تابند. آنها با طرح و برنامه برای زندگی خود تصمیم‌گیری می‌کنند. این دوراندیشی سبب می‌شود تا این افراد مهارتِ مقاومت در برابر تصمیمات آنی را داشته باشند یعنی وقتی وارد کاری شوند اگر اتفاق خاصی برای آنها بیفتد به‌راحتی می‌توانند آن اتفاقات خاص را مدیریت کنند و از رسیدن به هدف باز نمانند.
صفت مؤمنان حقیقی
از امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه آمده است: «مؤمنان کسانی هستند که دقت می‌کنند چه سدی در مقابلشان قرار دارد. مؤمنان راستین انسان‌هایی هستند که آینده خود را به خوبی شناسایی می‌کنند.» یعنی جایگاه آینده خود را شناسایی کرده و از همین دنیا برای آینده خود فکر می‌کنند. حضرت علی (ع) همچنین می‌فرمایند: «هر کس بدون عاقبت‌اندیشى در کار‌ها دست به کارى زند، خود را گرفتار سختی‌ها و مصائب کند» و نیز فرموده‌اند: «اندیشیدن پیش از کار، تو را از پشیمانى ایمن مى‌دارد.»
درگیر آرزو‌های طولانی نمی‌شوند
از دیگر خصوصیات افراد دوراندیش و آینده‌نگر این است که همیشه بین آرزو‌ها و اهداف خود هماهنگی ایجاد می‌کنند و اجازه نمی‌دهند آرزو‌های طولانی آنها را از رسیدن به اهداف بازدارد. رمز موفقیت این افراد هماهنگی میان آرزو‌ها و واقعیات و توانمندی‌هایشان است لذا در سطحی از تعادل و توازن زندگی می‌کنند. این افراد تصمیمات سینوسی در زندگی خود نمی‌گیرند و رفتار‌های منسجم و به‌هم پیوسته دارند؛ با فکر و اندیشه تصمیم‌گیری می‌کنند و انتخاب‌هایشان از روی هوای نفسانی نیست بلکه آهنگ عقلانی دارد از این رو هم موفق و هدفمند عمل می‌کنند.
سدّ تصمیمات هیجانی
انسان هدفمند آرزو‌ها را با اهدافش هماهنگ و از تصمیمات خلق‌الساعه و هیجانی اجتناب می‌کند، او رفتار‌های منطقی دارد و، چون زندگی مؤمنانه بر اساس رفتار‌های عقلانی استوار است، لذا این افراد در رسیدن به اهداف بلند خود و جلب رضایت خدای عالم هم بسیار موفق خواهند بود. ما گاهی تلقی نادرستی از آینده‌نگری داریم، در واقع آینده‌نگری را با احتیاط در کار‌ها، ترس، خطر‌پذیر نبودن یا تن دادن به شرایط پیرامونی برابر می‌کنیم.
معنای درست آینده‌نگری
آینده‌نگری، حسابگری خودخواهانه نیست. آینده‌نگری حسابگری عقلانی، منطقی و قابل دفاع است. ترس در آینده و ریسک‌ناپذیر بودن را به حساب آینده‌نگری نگذاریم. آینده‌نگری یک نوع زندگی عقلانی است. اگر ما تمام مقدمات را برای رسیدن به اهداف خود درست تعریف کنیم آن‌وقت هر کار را سر وقتش انجام می‌دهیم و به نتیجه مطلوب و دلخواه می‌رسیم. آینده‌نگری به معنای دست‌روی‌دست گذاشتن نیست، بلکه آینده‌نگری خود یک نوع اقدام اجرایی و عملیاتی است که به سبک زندگی انسان مؤمن جهت می‌دهد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
